Speciaal onderwijs (SO)

Even op een rijtje: wat is speciaal onderwijs?

Wanneer een kind niet goed tot zijn of haar recht komt in het reguliere onderwijs, zijn er dus twee opties. Je hebt het speciaal basisonderwijs (sbo), wat eigenlijk een normale basisschool is, maar waar met kleinere klassen en meer begeleiding wordt gewerkt. Dit is vooral voor kinderen met lichtere uitdagingen, zoals kinderen die hoogsensitief zijn of ADHD hebben, en baat hebben bij net wat minder prikkels en net wat meer aandacht. Het doel is dat deze kinderen na groep 8 daar doorstromen naar het regulier voortgezet onderwijs. Dit is eigenlijk wat het sbo in een notendop is, en staat verder inhoudelijk los van het speciaal onderwijs en speciaal voortgezet onderwijs.

Het speciaal onderwijs (so) is namelijk wezenlijk ander onderwijs en dus een gespecialiseerder alternatief voor een sbo, waar vanuit leerlingen normaliter doorstromen naar het voorgezet speciaal onderwijs (vso). Kinderen zijn in principe welkom in het vso tot en met het schooljaar dat ze 20 jaar oud worden. Is er een duidelijk perspectief op een diploma of een toekomstig beroep, dan kan dit eventueel verlengd worden. Dit gaat samen met de drie uitstroomprofielen die het vso biedt:

• Vervolgonderwijs (vmbo, havo, vwo);
• Arbeidsmarktgericht;
• Dagbesteding.

Veel mensen halen deze drie begrippen door elkaar, of denken dat speciaal onderwijs een verzamelnaam is voor het speciaal basisonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. Dat klinkt heel logisch, maar is dus niet zo. De rest van dit begrip gaat verder over het speciaal onderwijs, en veel van deze zaken zijn ook van toepassing op het voortgezet speciaal onderwijs.  

Lesgeven in het speciaal onderwijs

In het speciaal onderwijs werken ze met de volgende clusters:

1. Cluster 1: blinde, slechtziende kinderen;
2. Cluster 2: dove, slechthorende kinderen;
3. Cluster 3: lichamelijke en/of verstandelijk gehandicapte kinderen, of kinderen die langdurig/chronisch ziek zijn;
4. Cluster 4: kinderen met stoornissen en gedragsproblemen.

Zoals dat in het reguliere onderwijs ook het geval is, stellen scholen in het speciaal onderwijs ook doelen voor hun leerlingen. Naast dat je kinderen taal en rekenen leert, zijn er ook clusterspecifieke doelen. Zo is het voor kinderen uit cluster 1 bijvoorbeeld belangrijk gebarentaal goed onder de knie te krijgen, en voor kinderen uit cluster 2 om met een blindenstok zelfstandig hun weg te kunnen vinden. Je draagt echter ook bij aan een ontwikkelingsperspectief creëren voor deze leerlingen. Werk je met ze richting een diploma of een bepaalde arbeidssector? Of bereid je ze voor op een vorm van dagbesteding? Dat doe je niet alleen door met ze te praten, maar ook door ze de ruimte te geven om praktisch te leren en in te spelen op hun interesses. Zeker in het speciaal onderwijs heeft het geen zin om leerlingen alleen maar in de schoolbanken te laten zitten. Dit is een extra dimensie die lesgeven binnen het speciaal onderwijs interessant maakt.

Fun facts over het speciaal onderwijs

• Er zijn rond de 71.000 kinderen binnen het speciaal onderwijs, verspreid over meer dan 260 scholen;
• Je werkt in kleinere groepjes. Dit heeft 2 redenen. Ten eerste zijn er minder leerlingen, en ten tweede hebben deze kinderen meer aandacht en begeleiding nodig;
• Een voordeel van speciaal onderwijs is dat veel kinderen in aanmerking komen voor vervoer heen- en weer naar de locatie. Zo kan iedereen naar school komen, nagenoeg ongeacht de beperking.